De verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer staan voor de deur. Nieuwe ronde, nieuwe kansen. De BMK pleit voor kinderopvang als basisvoorziening: toegankelijke kinderopvang van hoge kwaliteit voor alle kinderen van nul tot dertien jaar, omdat dat goed is voor kinderen, ouders en de maatschappij. We leggen de verkiezingsprogramma’s langs deze meetlat. Deel 2 in deze serie: wat zegt Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt? NSC staat ergens bovenaan in de peilingen en kan de grootste van Nederland worden. Het is dus belangrijk wat er in dat programma staat.
Nieuw Sociaal Contract presenteert zich met het programma Tijd voor herstel. NSC is een partij van het radicale midden, een beetje CDA 2.0 mét bestuurlijk vernieuwing.
Niet voor alle kinderen: gemiste kans!
Het uitgangspunt van NSC is dat goede opvang van jonge kinderen bijdraagt aan zowel de ontwikkeling van kinderen als aan de arbeidsdeelname van ouders. Mooi! Waarom dan niet voor ieder kind? Het NSC-programma zegt niet expliciet dat kinderopvang alleen beschikbaar blijft voor kinderen van werkende ouders (wel benoemt het programma het belang van voorschoolse educatie), maar daar lijkt het wel op. Dat is uitermate jammer! Het laten vervallen van de arbeidseis kost ‘maar’ 500 miljoen en zelfs ‘maar’ 300 miljoen als je dat voor twee dagen (of dagdelen in de BSO) per week doet. Een zwaar gemiste kans waar het kansengelijkheid betreft. Kinderopvang heeft immers vooral een gunstig effect op de ontwikkeling van kinderen van ‘lage SES-ouders’. Dit zijn vaak ouders die we nu niet voldoende bereiken, ook niet in de voorschoolse educatie. Belangrijk is dat er niet alleen gekeken wordt naar de effecten op de ontwikkeling van kinderen uit de huidige populatie gebruikers. Veel belangrijker is het om het areaal van gebruikers uit te breiden met groepen die nu nog geen toegang hebben (niet-werkende ouders) en kinderen van ouders die hinder ondervinden van het huidige ingewikkelde toeslagsysteem. Daar zit de meeste winst als het gaat over het vergroten van de ontwikkelkansen van kinderen. En die toegankelijke buitenschoolse opvang is ook nog eens hard nodig voor de plannen van NSC voor de rijke schooldag.
Bijzondere opstelling
In het kader van een rechtvaardig inkomensbeleid stelt NSC voor de kinderopvangtoeslag te vervangen door instellingsfinanciering in combinatie met een inkomensafhankelijke ouderbijdrage, die wordt geïnd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Dit vermindert problemen met terugvordering. Aldus NSC. Dat is verrassend, gezien de opstelling van Omtzigt in de toeslagenaffaire. NSC negeert hiermee ook een belangrijk advies van de Raad van State van destijds. ‘Werkelijke reductie van complexiteit kan alleen worden bereikt als ingeleverd wordt op de uitgangspunten van inkomensafhankelijkheid en arbeidsparticipatie’, aldus de RvS in 2018. Deze opvatting van NSC is op zijn minst opmerkelijk voor een partij die zegt veel waarde te hechten aan de uitvoerbaarheid van wet- en regelgeving. Hoe krijgen we het simpeler? Onze verwachtingen over dit antwoord zijn hooggespannen. Laat in ieder geval om te beginnen de arbeidseis vervallen. Dat maakt de uitvoering door DUO ook veel eenvoudiger. En het is veel beter voor kinderen, ouders en de maatschappij!
Niet gratis
NSC draait ‘het voornemen om de kinderopvang gratis te maken terug.’ Eddy van Hijum – die het programma presenteerde – was er trots op. Maar dat baseert NSC op argumenten die te weerleggen zijn. Zo stelt NSC: ‘Deze maatregel pakt vooral gunstig uit voor hogere inkomens, terwijl het effect op de arbeidsdeelname zeer beperkt is en er geen gunstig effect wordt verwacht op de ontwikkeling van kinderen.’ Dat de maatregel vooral gunstig uitpakt voor hogere inkomens klopt, maar alléén als je dat niet repareert via eerlijker belastingheffing. Dat het effect op arbeidsdeelname zeer beperkt is klopt binnen de context van het voornemen van het huidige demissionaire kabinet (bijna gratis kinderopvang alleen voor werkende ouders), maar de grootste toename verwachten we bij ouders die nu nog niet werken. De beschikbaarheid van kinderopvang helpt deze ouders om stappen richting de arbeidsmark te zetten. De modellen van het CPB zijn niet geschikt zijn om deze paradigmaverandering, deze cultuuromslag, te berekenen.
Toegankelijk BSO onontbeerlijk voor de rijke schooldag
Het NSC wil de rijke schooldag anders inrichten. We citeren:
‘Wij pleiten voor een goede regeling voor de rijke schooldag. Dit biedt mogelijkheden voor samenwerking tussen basisscholen en instellingen/verenigingen die buitenschoolse activiteiten aanbieden op het gebied van sport, cultuur en huiswerkbegeleiding. Scholen hebben momenteel een wettelijke zorgplicht voor voor- en naschoolse opvang, maar ontvangen hiervoor niet de financiële middelen. Wij willen het opzetten van integrale kindcentra voor kinderen van 0-12 jaar vergemakkelijken door financieringsarrangementen te creëren die de samenwerking tussen scholen, kinderopvang en andere instellingen belonen. Voor ouders met een parttimebaan wordt het hierdoor eenvoudiger om meer uren te gaan werken.’
Dat klinkt goed en ook weer niet. Wat zegt NSC hier nu? Samenwerking tussen scholen en organisaties: top! Rijke schooldag onder het kopje ‘kinderopvang’: top! Financieringsinstrumenten die de samenwerking bevorderen: wie kan daartegen zijn? Maar de invulling is cruciaal. De BMK pleit voor de brede toegankelijkheid van kinderopvang voor alle kinderen van nul tot en met twaalf jaar. Als alle kinderen recht op BSO hebben, dán pas kun je echt meters maken in de samenwerking. Onderwijs en kinderopvang kunnen dan samen verantwoordelijk zijn voor een dag van een kind en daar sport-, cultuur- en andere verenigingen en organisaties bij betrekken. De BSO coördineert, ontlast het onderwijs en zorgt voor stabiliteit, vaste gezichten en continuïteit voor kinderen. Erkent NSC die rol van de BSO of zet het NSC het onderwijs in de regie? Wat we in ieder geval niet willen is de speeltuinvariant zoals die in het huidige coalitieakkoord zit: uurtje dit, uurtje dat. Beetje samenwerking met die en dan weer met een ander. Dat is niet duurzaam, niet van goede kwaliteit en dat ontzorgt ouders die werken niet in de combinatie van arbeid en zorg voor hun kinderen.
Ontkomen aan de groeiende greep van commerciële investeerders
Het programma gaat ook in de op de rol van private equity en buitenlandse ketens in de economie. NSC wil onderzoeken ‘hoe we deze rol kunnen terugdringen in essentiële publieke dienstverlening, zoals huisartsenpraktijken en andere eerstelijnszorg, kinderopvang, dierenartsen. Op basis hiervan scherpen we relevante (belasting)regels en toezicht aan.’ En dat is niet verrassend. Een motie van gelijke strekking diende Omtzigt samen met de ChristenUnie in de Tweede Kamer in. Die motie werd aangenomen met 123 stemmen voor.
De meetlat
Hoe waarderen we het NSC op onze meetlat? Het NSC krijgt van ons: twee en een halve ster.
- Eén ster voor de instellingsfinanciering, een halve ster voor de rijke schooldag (al is dat een spannende) en een ster voor het onderzoek naar commerciële investeerders.
- Er zijn 5 sterren te verdienen: twee voor een aanbod aan alle kinderen, één voor een meer publiek systeem, één voor betaalbaarheid voor ouders en één voor aandacht voor de kwaliteit.
Het verkiezingsprogramma van NSC: https://partijnieuwsociaalcontract.nl/verkiezingsprogramma
