De BMK vindt het een heel goede zaak dat de Kinderombudsman hier bovenop zit. De rigoureuze terugvordering van toeslag door de belastingdienst kan voor ouders voor enorme financiële problemen zorgen. Dit benadrukte Marco Florijn (voorzitter NVVK; de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren) één van onze sprekers op onze themadiscussie over armoede. Marco Florijn vertelde tijdens deze themadiscussie dat de kinderopvangtoeslag heel vaak een bron van schulden en zware schuldenproblematiek is.
Vandaar dat het de BMK betreurt dat de directe financiering, het nieuwe systeem van financiering van de kinderopvang niet doorgaat. Het systeem van directe financiering zoals dat uitgewerkt werd, regelt dat ouders alleen hun eigen bijdrage betalen en niet meer, zoals nu, het gehele bedrag aan kinderopvangtoeslag moeten voorschieten. In april besloot Staatssecretaris van Ark echter tot stopzetten van de directe financiering. Helaas, want dit nieuwe systeem zou heel veel zorgen bij ouders wegnemen. Ouders zouden meer zekerheid hebben gekregen over hun recht op toeslag, het aantal terugvorderingen zou flink afnemen. De BMK vindt dat het stelsel van toeslagen voor kinderopvang fundamentele tekortkomingen kent die alleen met een ander stelsel opgelost kunnen worden.
Wat ging hier aan vooraf?
Voormalig minister Asscher concludeerde in 2016 dat de kern van de problematiek, de problematische (hoge) terugvorderingen, niet kan worden opgelost met maatregelen binnen de Belastingdienst die er op gericht zijn terugvorderingen te beperken. Diezelfde maatregelen stelt de staatssecretaris nu opnieuw voor. De Staatssecretaris erkent de problemen in het huidige stelsel die aanleiding waren om te komen tot het voorstel voor directe financiering van de kinderopvang. En toch besloot het kabinet in april dit jaar de directe financiering niet door te zetten omdat er “altijd risico’s verbonden zijn aan een stelselwijziging”. Van Ark zoekt nu verbetervoorstellen binnen het huidige stelsel, uitgevoerd door de Belastingdienst. Dit betreft oplossingen in de uitvoering die de problemen ‘verzachten’, denk aan meer en beter contact tussen ouder, kinderopvangorganisatie en belastingdienst. Oplossingen die verder reiken dan dat zullen nader verkend moeten worden, volgens de Staatssecretaris. Dit gaat bijvoorbeeld over de systematiek van het vastgestelde jaarinkomen t-2 om meer zekerheid voor ouders te creëren en de problematiek van de terugvorderingen te verkleinen. Nu vraag je je ongetwijfeld af waarom dat niet eerder is bedacht is…. Maar dat is het wel!
Onvoldoende ondervangen
In 2016 al concludeerde voormalig minister Asscher (in zijn brief aan de Kamer, d.d. 14 september 2016); “De Belastingdienst heeft in de afgelopen tijd maatregelen genomen die er op gericht zijn terugvorderingen te beperken. Maar met deze maatregelen kunnen de hierboven beschreven fundamentele oorzaken onvoldoende worden ondervangen. (…) Binnen het huidige toeslagenstelsel zou in plaats van gebruik te maken van het actuele inkomen overgegaan kunnen worden op een vastgesteld inkomen t-2, zoals onder meer door het BIT[1] is voorgesteld. Uit de analyse van de heroriëntatie komt naar voren dat daarmee niet de kern van de problematiek, te weten de problematische (hoge) terugvorderingen, wordt aangepakt. Hoge terugvorderingen ontstaan vooral doordat wijzigingen in het gebruik en het recht optreden, die niet tijdig zijn onderkend. Dergelijke wijzigingen kunnen in een voorschotsystematiek niet worden ondervangen”.
Na een gedegen heroriëntatie concludeerde Minister Asscher: “Op grond van de probleemanalyse en de bestudering van de alternatieven die tijdens de heroriëntatie heeft plaatsgevonden, trek ik de conclusie dat een stelsel gebaseerd op directe financiering in termen van doelrealisatie en budgettaire gevolgen te prefereren valt boven aanpassingen binnen de bestaande toeslagensystematiek.”
Aanzienlijk minder ouders in de problemen
Met de directe financiering gaat de kinderopvangtoeslag niet meer direct naar de ouders. Dit geld gaat via DUO naar kinderopvangorganisaties. Ouders hoeven dan alleen nog maar de eigen bijdrage te betalen aan de overheid. Daardoor hoeft het gebruik niet meer te worden geschat en worden wijzigingen sneller onderkend. Hierdoor zal het aantal terugvorderingen fors verminderen (naar schatting 80% daling). En er zullen aanzienlijk minder ouders in de problemen komen door hoge terugvorderingen of nabetalingen.
Een voorbeeld. De heer en mevrouw Jansen hebben een laag inkomen, hun peuter gaat drie dagen naar de kinderopvang. Zij hoeven zelf slechts 50 eurocent per uur voor de kinderopvang te betalen. Zij moeten in een systeem van toeslagen echter wel het totale bedrag van € 7,45 per uur voorschieten. Dat gaat niet altijd goed.
[1] Het Bureau ICT-toetsing (BIT) toetst op de risico’s en slaagkans van projecten die door de rijksoverheid en zelfstandig bestuursorganen (zbo’s) worden opgezet en waarbij ICT een belangrijke rol heeft.
Foto: Kinderombudsman Margrite Kalverboer (Foto: ANP)
